-
1 гадәт буенча
по привы́чке; как во́дится; по обы́чаю, по тради́ции -
2 гадәт
сущ.1) привы́чка, обыкнове́ние, обы́чайүз гаебеңне башкаларга аудару гадәте — привы́чка сва́ливать свою́ вину́ на други́х
табын янында дәшмәү (сөйләшмәү) гадәте — обыкнове́ние храни́ть молча́ние за столо́м (за едо́й)
чир китәр, гадәт китмәс — (посл.) боле́знь пройдёт, а привы́чка оста́нется; привы́чка не ото́пок, с ноги́ не ски́нешь
иске гадәт ташланмас, яңа гадәт башланмас — (посл.) отвы́кнуть от ста́рой привы́чки тру́дно, ста́рые привы́чки живу́чи
яман чир тиз йога, яман гадәт тиз керә — (посл.) дурно́й приме́р зарази́телен (букв. дурна́я привы́чка, как и зара́зная боле́знь, бы́стро привива́ется)
2) привы́чка; мане́ра поведе́ния; пова́дки, накло́нностияман гадәтләр — дурны́е накло́нности
үз-үзеңне тоту гадәте — мане́ра вести́ себя́, мане́ра поведе́ния
кеше сүзен бүлү - начар гадәт — перебива́ть собесе́дника - дурна́я привы́чка
ерткыч хайваннар гадәте — пова́дки хи́щных звере́й
3) зама́шкибайлар гадәте — ба́рские зама́шки
4) обычно во мн. ч. гадәтләр обы́чаи, нра́вы; тради́циясм. тж. гореф-гадәтбашка халыкларның гадәтләре белән танышу — познако́миться с нра́вами (обы́чаями) други́х наро́дов
кунакчыллык гадәтләре — обы́чаи (пра́вила, зако́ны) гостеприи́мства
•- гадәт булып киткән
- гадәт итү
- гадәтенә каршы
- гадәткә әйләнү
- гадәттә булмаган
- гадәттә булмаганча
- гадәттән тыш -
3 гореф-гадәт
сущ.1) обы́чай; обы́чаи, нра́вы, укла́д жи́знитатар халкының гореф-гадәтләрен өйрәнү — изуче́ние обы́чаев тата́рского наро́да
иске гореф-гадәт — стари́нные обы́чаи
гореф-гадәткә буйсыну — подчиня́ться обы́чаю, соблюда́ть обы́чай
2) поря́док; тради́циямонда урнашкан гореф-гадәт буенча — по устано́вленному здесь поря́дку; по зде́шней тради́ции
-
4 как водится
гадәттәгечә, гадәт буенча -
5 по инерции
гадәт буенча, аңсыз рәвештә -
6 нужда
ж1) ( бедность) мохтаҗлык, ярлылык, фәкыйрьлек2) (потребность в чём-л.) ихтыяҗ, хаҗәт; мохтаҗлык, йомыш, кирәк [нәрсә]без нужды — кирәгең булмаса; тик торганда
в случае нужды — кирәк булган хәлдә (очракта), кирәк була калса
нет нужды — хаҗәте юк, кирәге юк
скорее по привычке, чем по нужде — кирәк булудан бигрәк гадәт буенча
испытывать нужду в чём-л. — берәр нәрсәгә мохтаҗ булу
-
7 по старинке
-
8 по старой памяти
-
9 старый
-ая; -ое1) карт2) иске3) иске4) иске5) иске6) иске7) борынгы, иске8) ( опытный) тәҗрибәле, күпне күргән, карт9) в знач. сущ. (старое с) искелек, иске, искеләр, элеккеләр, элеккегеләр•- старая песня
- старый и малый
- и старый и малый
- и стар и мал
- стар и млад
- и стар и млад
- Старый свет
- старый стиль
- старый холостяк
- по старой памяти
- человек старого закала
- люди старого закала -
10 обычный
-ая; -ое1) (постоянный, привычный) ияләшкән, гадәттәге, һәрвакыттагы2) юр. йола...ы, йола буенча килгән -
11 гореф
сущ.1) см. гореф-гадәтүзе белгән горефне куу — соблюда́ть свой обы́чай, приде́рживаться устано́вленного поря́дка
2) тради́циягореф буенча — по обы́чаю, по тради́ции
-
12 ил
I сущ.1) страна́, госуда́рствосовет иле — сове́тская страна́
капитализм илләре — стра́ны капитали́зма
бөтен ил буенча — по всей стране́
2) ро́дина, оте́чествоил сакчысы — защи́тник ро́дины
ил язмышы — судьба́ ро́дины
илнең төтене дә тәмле — (погов.) и дым оте́чества сла́док
3) крайтуган илдә булып кайту — побыва́ть в родно́м краю́
чит илләрдән — из чужи́х краёв
4)а) наро́д, лю́ди; населе́ниеүз кадерен белмәгән ил кадерен белмәс — (посл.) кто не уме́ет цени́ть себя́, тот не оце́нит и наро́д; кто себя́ не уважа́ет, не бу́дет уважа́ть и люде́й
б) мир, о́бщество || мирско́йил белән — всем ми́ром (о́бществом)
ил белән килгән бәла авыр булмый — (погов.) с ми́ром и беда́ не убы́ток
ил төкерсә күл булыр — (посл.) с ми́ру по ни́тке - ни́щему кафта́н (букв. е́сли плю́нет наро́д, то образу́ется о́зеро)
ил гадәтенчә — по морско́му обы́чаю
5) диал. дере́вня, селе́ние, село́ || се́льскийЧуар иле — дере́вня Чури́лино
Таузар иле — Тауза́рово
сез үзегез кайсы илнеке? — Вы са́ми из како́й дере́вни бу́дете?
ил җире — се́льская ме́стность
••ил авызы — людска́я молва́
ил авызына иләк капламассың — на чужо́й рото́к не наки́нешь плато́к
ил агасы (карты) — аксака́л, ста́рец
ил гизү — путеше́ствовать, стра́нствовать
илдә бер (кеше) — уважа́емый челове́к
ил дөресенчә — уст. по наро́дному обы́чаю
ил козгыны — бран.; см. ил корткычы
ил өстендә иләмән йомыркасы — люби́мец наро́да
ил өстендә туену — жить за счёт о́бщества
- ил башыил фетнәсе — бран. интрига́н, смутья́н, скандали́ст
- ил корткычы II сущ.; разг.рой || ро́йный; см. тж. күчкорт иле — пчели́ный рой
- ил аерукорт күчсә, иле белән — (погов.) пчёлы отделя́ются вме́сте с ро́ем
- ил анасы
- ил җыю
- ил тубалы••ил булып — ку́чей, гурьбо́й
-
13 йола
сущ.1) обря́д, церемо́ния; ритуа́л рел. || обря́довый; ритуа́льныйтуй йолалары — сва́дебные обря́ды (церемо́нии)
дини йолалар — религио́зные ритуа́лы
үлгән кешене искә алу йоласы — помина́льный обря́д; поми́нки
йола җырлары — обря́довые пе́сни
йола хезмәте күрсәтү — ока́зывать ритуа́льные услу́ги
2) обы́чай, нрависке гадәт, иске йолалар — ста́рые привы́чки, ста́рые обы́чаи (нра́вы)
йола буенча — по обы́чаю
йола булып китү — войти́ в обы́чай, стать обы́чаем, преврати́ться в обы́чай
көнкүреш йолалары — жите́йские нра́вы
кәләш сайлау йоласы — смотри́ны
йола саклау — соблюда́ть (блюсти́) обы́чай
• -
14 элек-электән килгән
элек-электән калган гадәтләр — застаре́лые привы́чки
элек-электән килгән традиция буенча — по да́вней (стари́нной) тради́ции
-
15 аврал
ма) мор. корабльдә гадәттә тревога буенча барлык команданың катнашы белән үткәрелә торган ашыгыч эшб) перен. бөтен коллективның, катнашы белән башкарыла торган ашыгыч эш -
16 держаться
несов.1) ( за кого-что) тотыну, тотынып тору2) перен. ( за что) ябышып яту, ычкындырмау3) эләгеп (тотылып) тору, тору4) ( за что) тотып тору5) тору6) перен. үзен тотудержаться смело, уверенно — [үзеңне] кыю, ышанычлы тоту
7) (чего, за кем-чем) бару8) бирелмәү, бирешмәү, каршы тору9) перен. ( чего) тоту, эш итү; тору10) саклану, дәвам итү11) тору, булу, йөрү12) ( сдерживаться) түзеп тору, тыелып торуон долго держался, стараясь быть спокойным — ул озак тыелып торды, тыныч булырга тырышты
13) страд. от держать 1) - 3)•- душа только держится
- держаться на волоске
- едва держаться на ногах
- с трудом держаться на ногах
- только держись! -
17 танцевать от печки
ирон. гадәтләнгән шаблон буенча гына эшләү
См. также в других словарях:
гадәтенчә — 1. Гадәт, йола буенча. Һәрвакыттагы кебек … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
гадәттән тыш — 1) Гадәттә булмый торган 2) Күренеше, чагылышы, тәэсире буенча көчле 3) Бик, артык, чиксез һава г. юеш 4. Планнан яки кагыйдәләрдән читкә чыгып, махсус башкарыла торган; ашыгыч г. чаралар … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
гадәтчә — 1. Гадәт, йола буенча. Һәрвакыттагы кебек … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
инерция — Җисемнәрнең баштагы тынычлык хәлен яки хәрәкәт юнәлешен һәм тигезлеген саклау үзлеге. ИНЕРЦИЯ БУЕНЧА – Гадәт буенча, аңламастан, механик рәвештә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
талак — I. Организмда кан тәнчекләре эшләп чыгара торган эчке орган. ТАЛАК ТАШУ – Кан кайнау, ачуны тыя алмыйча берәр нәрсә эшләү турында. II. ТАЛАК – иск. 1. Шәригать буенча, рәсми рәвештә аерылышу 2. Аерылган, никахта торуы туктатылган (хатынын аеручы… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ритуал — кит. 1. Нин. б. дини актларны башкарганда була торган һәм аларны үткәрү формасына бәйләнешле йолалар җыелмасы 2. Гореф гадәт буенча килә торган яки берәр нәрсәне башкаруда кабул ителгән тәртип, церемония … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
руслаштыру — Россиядә (шулай ук элекке СССРда) рус булмаган халыкларны көчләп руска әйләндерергә тырышу, тел һәм гореф гадәт буенча көчләп рус ясау … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
руслашу — Тел һәм гореф гадәт буенча руска әйләнү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тайлау — диал. Колынлау. II. ТАЙ – 1. Мишәрләрдә, борынгы гадәт буенча, кыз кардәшенең бер баласын тәрбиягә алган ир туган 2. Якын күргәннәрне хөрмәтләп атау сүзе Әбелмәних таем, юлың уң булсын. III. ТАЙ – иск. Курҗынның бер ягы (ике кесәсеннән берсе) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
таһәрәт — (ТӘҺАРӘТЛЕ) (ТӘҺАРӘТСЕЗ) – Дини гореф гадәт буенча: гыйбадәт алдыннан әгъзаларны су белән юу. ТӘҺАРӘТ АЛУ … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тәһарәт — (ТӘҺАРӘТЛЕ) (ТӘҺАРӘТСЕЗ) – Дини гореф гадәт буенча: гыйбадәт алдыннан әгъзаларны су белән юу. ТӘҺАРӘТ АЛУ … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
